Luboń do odnowy

Luboń opracował Gminny Program Rewitalizacji 2017-2027, dzięki któremu będzie się mógł starać o środki zewnętrzne

Od 2023 r. każda gmina ma posiadać zgodny z obowiązują od 18 listopada 2015 r. Ustawą o rewitalizacji – Gminny Program Rewitalizacji (GPR). Zdaniem pomysłodawców, GPR pomaga porządkować przestrzeń publiczną. Do jego sporządzenia przystąpiło już wiele struktur administracyjnych, w tym Luboń. Stracą ważność lokalne programy rewitalizacji („Miejski Program Rewitalizacji dla Miasta Luboń” z 2013 r.). GPR jest niezbędnym narzędziem w ubieganiu się o środki w konkursach ogłaszanych w ramach rewitalizacji miast. Najbliższe, w których chce wystartować Luboń, ruszą tej jesieni.

O programie

W ramach GPR gmina wyznacza na swoim terenie obszary: zdegradowany, a na nim obszar rewitalizacji (patrz mapka: kolor czerwony – obszar zdegradowany, zielonyy – do rewitalizacji). Aby tego dokonać konieczne było przeprowadzenie analizy negatywnych zjawisk występujących na terenie Lubonia w pięciu sferach: społecznej, gospodarczej, środowiskowej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej. Analizę przeprowadzono w stosunku do najmniejszej jednostki przestrzennej, tj. ulicy, w oparciu o dane do końca 2016 r. z Urzędu Miasta, Powiatowego Urzędu Pracy, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS), Ośrodka Kultury, Komisariatu Policji w Luboniu, Banku Danych Lokalnych GUS i opracowań branżowych dotyczących Lubonia. Sporządzenie diagnozy miasto zleciło Dolnośląskiemu Centrum Rozwoju Lokalnego (DCRL), które analizując zjawiska według 17 kryteriów, wyznaczyło wymagane ustawą obszary (tzw. delimitacja) oraz opisało cele, kierunki i sposoby działań na obszarach wymagającym odnowy. Za obszar zdegradowany uznano ulicę, która spełnia przynajmniej 9 z 17 wskaźników i charakteryzuje się szczególną koncentracją problemów społecznych (58 ulic w mieście). Po spacerze w terenie, debacie, konsultacjach społecznych i warsztatach zgłaszania propozycji do GPR, które to formy nie wzbudziły zainteresowania wśród lubonian, Rada Miasta podjęła uchwałę o przystąpieniu do opracowania GPR (24.05.2017). Formalnie do 2 czerwca zbierano propozycje zadań przewidzianych do przeprowadzenia na obszarze rewitalizacji. Mogli je składać mieszkańcy, wspólnoty, organizacje, spółdzielnie, firmy, miasto. Warunkiem kwalifikującym zadanie do programu jest znajdowanie się miejsca (terenu), którego przedsięwzięcie dotyczy, na obszarze wytyczonym do odtworzenia. Ponadto przedsięwzięcie ma odpowiadać na kwestie przedstawione w diagnozie, tj. rozwiązywać wykazane tam problemy, m.in. inwestycyjne rozumiane jako zagospodarowanie przestrzeni publicznej (np. termomodernizacja budynków, zastosowanie technik energooszczędnych), międzypokoleniowe, kulturalno-społeczne (np. kwestia bezrobocia). Zakres tych zadań jest bardzo pojemny. Sam program i wyznaczone w nim obszary podlegają aktualizacji.

Po 10 lipca projekt wysłano do zaopiniowania 21 instytucjom (m.in. Gminnej Komisji Urbanistycznej i Komitetowi Rewitalizacji oraz zewnętrznym), które mają 14 dni na ewentualne uwagi. Potem program trafi pod obrady rajców (uchwała).

Na opracowanie GPR Luboń otrzymał ze środków unijnych 56 000 zł, które, wg informacji od władz miasta, w całości pokryją koszty stworzenia programu.

Kto, co zgłosił

Miasto zadeklarowało do programu 4 zadania inwestycyjne:

1. przebudowę i rozbudowę Domu Włodarza (patrz mapa – projekty A1-A17), szacunkowa wartość: 2 600 000 zł (w tym 390 000 środki krajowe publiczne i 2 210 000 środki UE);
2. budowę ścieżki rowerowej wzdłuż Kocich Dołów (B3), koszt: 2 000 000 zł (345 000 zł i 1 700 000 z UE)
3. zagospodarowanie terenów leśnych Nadleśnictwa Babki w sąsiedztwie dawnej przystani kajakowej nad Wartą, od parku Siewcy przez las do dawnej przystani, w tym zagospodarowanie przystani (B2), 2 300 000 zł (345 000 zł, 1 955 000 z UE);
4. przebudowę placu Edmunda Bojanowskiego (B1), 1 550 000 zł (232 500 zł, 1 317 500 z UE).

O ile w przypadku dwóch pierwszych zadań miasto jest gotowe, by stanąć do konkursów (spełnia warunki formalne), o tyle dwóch pozostałych nie można skonkretyzować, a tym samym ubiegać się środki na ich realizację. Miasto nie może bowiem na razie liczyć na zgodę nadleśnictwa na przebieg ścieżki wzdłuż całego zamierzonego terenu, trudno też projektować zadanie inwestycyjne dla dawnej przystani w sytuacji, gdy trwa proces o wydanie tej nieruchomości miastu przez zasiedziałego tam mieszkańca. Dla placu w Żabikowie natomiast miasto dysponuje jedynie koncepcją (patrz: „WL” 03-2014, str. 2). Brak projektu i pozwolenia na budowę odsuwa tę głośno zapowiadaną inwestycję w przyszłość.

Kilka słów o przebudowie Domu Włodarza, który bierze już udział w konkursie marszałkowskim na środki unijne (rozwój instytucji kultury) i ma już za sobą pozytywną ocenę formalną. Jeśli ocena merytoryczna zakończy się negatywnie dla lubońskiej inwestycji, jesienią miasto zacznie się ubiegać o środki w konkursie rewitalizacyjnym. Zadaniu będą towarzyszyć tzw. inwestycje miękkie związane z Domem Włodarza, zgłoszone przez lubońską Bibliotekę Miejską, Ośrodek Kultury i Szkołę Podstawową nr 2 (patron – hr. August Cieszkowski – właściciel folwarku, do którego Dom należał). W tym kształcie, w czym upewniła się burmistrz Małgorzata Machalska w Urzędzie Marszałkowskim, luboński projekt ma duże szanse na wsparcie zewnętrzne.

Poza zgłoszonymi przez miasto i placówki miejskie, do GPR złożyły również wnioski Luvena SA (rewitalizacja zabytkowej Hali Poelziga, na mapce: B8, szacunkowa wartość: 1 090 000 zł, w tym 163 500 zł ze środków prywatnych i 926 500 z UE) oraz Spółdzielnia Mieszkaniowa „Swarzędz” (zabytkowe budynki willowe przy ul. Kolonia PZNF 1-4 i ul. Armii Poznań 51 – remont dachu, B9-13; 556 374 zł, w tym: 83 454 zł własne i 472 916 z UE). Programem zainteresowała się też Spółdzielnia Mieszkaniowa „Lubonianka”, ale ze względu na zagęszczenie mieszkańców przekraczające wymagane 30%, nie znalazła się w obszarze do zrewitalizowania. Z powodu trudności z określeniem własności terenów wspólnych pomiędzy blokami pierwotne propozycje wycofały też dwie inne spółdzielnie mieszkaniowe z terenu Lubonia – „Swarzędz” i „Spójnia”. Do 4 lipca, do kiedy zbieraliśmy informacje, do GPR nie wpłynęła żadna uwaga.

Co wykazała diagnoza?

W analizie miasta sporządzonej na potrzeby GPR można znaleźć ciekawe spostrzeżenia. Luboń, który pod koniec 2016 r. zamieszkiwało 31 375 osób, charakteryzuje się wysokim wskaźnikiem zaludnienia, który wyniósł 2322 osób/km² i był znacznie większy niż średnia dla powiatu poznańskiego (197 osób/km²). W mieście zarejestrowanych było 327 bezrobotnych, co stanowiło 17,53 osoby na każde 1000 mieszkańców w wieku produkcyjnym. 120 osób, tj. 36,7% wszystkich bezrobotnych w mieście, to długotrwale pozostający bez pracy. Obszary o największym bezrobociu to tereny o przeważającej funkcji mieszkaniowej, w której dominuje najstarsza zabudowa, co dodatkowo pogłębia problemy społeczne w tych miejscach. Są to również obszary o niekorzystnej strukturze demograficznej (tj. m.in. z przewagą osób w wieku poprodukcyjnym). Liczba osób objętych pomocą społeczną w 2016 r. wynosiła 956 i była o 17% wyższa niż w 2011 r. Świadczenia odbierało 403 rodzin (w 2015 – 395). Dla aż ponad 95% z nich powodem przyznania świadczenia było ubóstwo (na 1000 mieszkańców przypada ponad 30 osób korzystających ze wsparcia socjalnego). Wskaźnik powyżej tej średniej (31,2 osoby/1000 mieszkańców) dotyczy 67 ulic w Luboniu. Największą wartością charakteryzowały się m.in. ulice: Żeglarska, Samotna, Kurpińskiego, Stawna, Źródlana, Kanonierów, Świerczewska i Piaskowa. Szczególna koncentracja ubóstwa występuje w północno-wschodniej części miasta, gdzie w dużej części zamieszkują osoby wcześniej pracujące w zlikwidowanych zakładach pracy. Największe zagrożenie przestępczością ma miejsce w centralnych strefach Lubonia oraz w strefach mieszkalnych położonych przy głównych drogach miasta. Luboń charakteryzuje niski poziom aktywności społecznej mieszkańców (czytelnicza – 6,79 czytelników bibliotek na 100 mieszkańców; kulturalna – 18,16 na 1000 mieszkańców, duże zróżnicowanie przestrzenne poziomu czytelnictwa). Wśród ulic zamieszkanych przez stosunkowo dużą liczbę osób, ani jedna nie uczestniczy w działaniach kulturalnych z ul. Dworcowej, Kolonia PZNF, plac Edmunda Bojanowskiego, Niepodległości. Z oferty samorządowych jednostek kultury korzysta zaledwie kilka osób takich dużych ulic, jak: Osiedlowa, Kościuszki czy Armii Poznań. Frekwencja wyborcza zanotowana w Luboniu w 2014 r. (41,36%), była jedną z najniższych w powiecie (48,23%) oraz województwie (46,94%). Dostrzega się rosnący problem związany ze starzeniem się społeczności lokalnej. Głównym kierunkiem działalności gospodarczej w gminie jest handel i rzemiosło. Uwagę zwraca duży udział podmiotów w dziale budownictwa oraz przemyśle i wytwórstwie. Poziom rozwoju przedsiębiorczości w Luboniu jest wyższy niż w województwie i w powiecie (odpowiednio 18,8 i 24,1 podmiotu/100 mieszkańców w wieku produkcyjnym). Tym samym uznano, że sfera gospodarcza nie może stanowić miary degradacji miasta, więc nie została uwzględniona jako czynnik służący wyznaczeniu obszarów zdegradowanych i rewitalizacji. Uznano, że całe miasto charakteryzuje się przekroczeniem standardów środowiska w zakresie czystości powietrza. Występuje koncentracja stężeń szkodliwych pyłów: PM10, PM2,5 oraz B(a)P). W starych obiektach głównym źródłem ogrzewania jest paliwo niskoemisyjne oraz występuje koncentracja obiektów pokrytych azbestem. Przewaga wiatrów zachodnich sprawia, że zanieczyszczenia spowodowane nadmiernym ruchem samochodów na autostradzie A2, drodze wojewódzkiej 430 i krajowej nr 5 bardzo często są kierowane bezpośrednio nad Luboń. Połowa ulic nie posiada kanalizacji deszczowej, co przyczynia się do niekontrolowanego spływu wód opadowych do gruntu oraz lokalnych zbiorników i cieków wodnych. Na 224 zamieszkane ulice w mieście, jedynie niespełna 2% posiada ścieżkę rowerową (Armii Poznań, Polna, Poznańska i Wschodnia). Dostrzega się wyraźny brak odpowiadających potrzebom społecznym przestrzeni publicznych. Brak jest spójnej sieci ciągów pieszych i rowerowych, które zapewniłyby dostępność do istniejących obiektów sportowych i terenów zielonych.

Ulice tworzące obszar zdegradowany:

Obszar o największej liczbie kryteriów degradacji to: 1 Maja, 11 Listopada, 22 Lipca, 3 Maja, Adama Mickiewicza, Armii Poznań, Cieszkowskiego, Cmentarna, Ratajskiego, Dębowa, Dożynkowa, Dworcowa, Ratajczaka, Galla Anonima, Górna, Gruszkowa, Rutkowskiego, Sienkiewicza, Sobieskiego, Poniatowskiego, Tuwima, Słowackiego, Pułaskiego, Kolonia PZNF, Korczaka, Kręta, Krucza, Ks. Nogali, Ks. Streicha, Kwiatowa, Lipowa, Łączna, Łąkowa, Magazynowa, Buczka, Konopnickiej, Drzymały, Nad Strumykiem, Nad Wartą, Niepodległości, Osiedlowa, Piaskowa, Wawrzyniaka, plac Edmunda Bojanowskiego, Podgórna, Rivoliego, Rydla, Samotna, Spokojna, Świerczewska, Kościuszki, Hibnera, Skóry, Zakątek, Źródlana, Żabikowska, Żytnia.

Ulice uzupełniające ze względu na problemy społeczne: Żeglarska, Kilińskiego, Lemańskiego, Rzeczna, Spadzista, Stawna, Stolarska, Strumykowa, Cicha.

Ulice uzupełniające ze względu na zapewnienie spójności przestrzennej: Leśna, Wiejska, Wodna, Dąbrowskiego, Wiśniowa,

Ulice tworzące obszary rewitalizacji:

Podobszar Rewitalizacji 1 (OR1): 3 Maja, Armii Poznań, Ratajskiego, Dolna, Dożynkowa, Dworcowa, Ratajczaka, Rutkowskiego, Dąbrowskiego, Tuwima, Kolonia PZNF, Lemańskiego, Leśna, Łąkowa, Magazynowa, Nad Strumykiem, Nad Wartą, Niepodległości, Piaskowa, Wawrzyniaka, Podgórna, Rzeczna, Spadzista, Stawna, Strumykowa, Rivoliego, Hibnera, Wodna, Żeglarska,

Podobszar Rewitalizacji 2 (OR2): Lipowa, Poniatowskiego, plac Edmunda Bojanowskiego, Kościuszki, Osiedlowa, Źródlana.

Łącznie obszar rewitalizacji stanowi 18,99% powierzchni miasta i jest zamieszkany przez 6919 osób, co stanowi 22,60% ogółu mieszkańców Lubonia. Projekt zakłada prowadzenie na tym terenie kompleksowej rewitalizacji, która ma zmierzać do przeciwdziałania zdiagnozowanym zjawiskom negatywnym.

Komitet

Burmistrz powołała społeczny Komitet Rewitalizacji, by jej doradzał w kwestii GPR i opiniował sprawy dotyczące przygotowania, prowadzenia i oceny odnowy miasta. W skład tego 13-osobowego gremium weszło m.in. dwoje radnych oraz (bez prawa głosu) urzędnicy. Komitet tworzą: Anna Bernaciak (Wydział Zarządzania Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, doradztwo gospodarcze „Ekoprofil” Luboń), Katarzyna Frąckowiak (radna, przewodnicząca Komisji Ochrony Środowiska RML), Henryka Grygier-Konewka (dyrektor Biura Majątku Komunalnego), Piotr Izydorski (radny, 2. zastępca przewodniczącej RML), Lechosław Kędra (zastępca burmistrza w latach 2002-2006, radny 1998-2002, 2006-2014; emeryt), Adam Machalski (architekt), Dorota Molińska (historyk sztuki), Mateusz Olejniczak (Wydział Spraw Komunalnych UML), Agnieszka Perz (Wydział Planowania Rozwoju i Ochrony Środowiska UML), Jolanta Pieprzycka (dyrektor MOPS), Michał Popławski (zastępca burmistrza), Mikołaj Tomaszyk (zastępca burmistrza ds. komunalnych do września 2015 r.), Filip Wesołowski (Młodzieżowa Rada Miasta).

Obsługę organizacyjną Komitetu Rewitalizacji zapewnia Wydział Planowania Rozwoju i Ochrony Środowiska.

HS

Gminny Program Rewitalizacji 2017-2027