Widok ratusza od ul. Mizerki   oprac. Magdalena Malepszak

Wiele uwagi w ostatnich latach poświęca się Nowemu Centrum Lubonia. Ukoronowaniem powstałej przed 25. laty idei śródmieścia jest budowa ratusza. W miejscu, gdzie gmach powstanie, 1 kwietnia będzie można zobaczyć jego makietę i porozmawiać z twórcami projektu oraz wrzucić do urny swoją opinię

Miasto Luboń zostało utworzone w 1954 roku w wyniku scalenia trzech wsi: Lubonia, Lasku i Żabikowa. Połączenie w jedną strukturę trzech, dotąd niezależnie kształtujących się jednostek osiedleńczych, poskutkowało brakiem spójności w układzie przestrzennym i funkcjonalnym miasta – jego struktura aż do dziś jest dość przypadkowa i chaotyczna. Wrażenie nieuporządkowania potęguje brak jasno określonej przestrzeni, którą mieszkańcy Lubonia definiowaliby jako jego centrum. Funkcję taką w pewnym stopniu spełnia obecnie obszar w rejonie pl. E. Bojanowskiego oraz kościoła św. Barbary (centrum dawnej pruskiej kolonii Żabikowo utworzonej na początku XX wieku). Jednak, pomimo obecności budynków administracji, w otoczeniu słabo jest rozwinięta aktywność społeczna i gospodarcza miasta. Aktualnie jej największa koncentracja to rejon ul. Żabikowskiej i Powstańców Wlkp., a więc obszar znacznie oddalony. W żadnym z tych miejsc nie znajduje się jednak otwarta przestrzeń publiczna funkcjonująca jako plac miejski. W konsekwencji mieszkańcy są pozbawieni przestrzeni dostępnej i przyjaznej dla wszystkich, która sprzyjałaby rozwojowi życia społecznego i dawałaby poczucie współuczestniczenia we wspólnocie.

Odczuwalna była więc potrzeba utworzenia takiego obszaru, który uporządkowałby układ, stanowił znaczący punkt orientacyjny oraz skoncentrował aktywność społeczną, polityczną, gospodarczą i kulturową, zarówno mieszkańców, jak i przejezdnych.

W 1990 roku rozpisano konkurs na projekt urbanistyczny Nowego Centrum Lubonia (NCL), którego zwycięska praca stała się podstawą do realizacji inwestycji rozpoczętej w 2003 roku. Centrum ma obejmować osiedle mieszkaniowe, obiekty mieszczące usługi o znaczeniu ogólnomiejskim oraz plac z ratuszem. Dotąd zrealizowano większą część budynków mieszkalnych wraz z usługami w częściach parteru, natomiast projekt ratusza pozostaje nadal kwestią otwartą. W niniejszym artykule prezentowany jest projekt koncepcyjny ratusza wraz z placem miejskim w Luboniu, wykonany w ramach pracy dyplomowej na Wydziale Architektury Politechniki Poznańskiej.

Program funkcjonalno-przestrzenny

Ratusz został zaprojektowany jako siedziba Urzędu Miasta, Biura Rady Miasta, Urzędu Stanu Cywilnego, a także jako miejsce oferujące pomieszczenia służące mieszkańcom. Ze względu na różny charakter i odmienne wymagania poszczególnych funkcji, bryła obiektu została podzielona na trzy osobne części – administracyjną, centralną oraz dla mieszkańców.

Na parterze części centralnej znajduje się główny hol, do którego prowadzą wszystkie wejścia do budynku, a więc stanowi on przestrzeń przechodnią dla ogółu użytkowników obiektu, spajającą całe założenie. Główne reprezentacyjne wejście do ratusza zlokalizowano od strony placu miejskiego, zaś dwa pozostałe – od al. Jana Pawła II. Idąc z holu głównego w kierunku północnym, można przejść do części administracyjnej, mieszczącej na wszystkich czterech kondygnacjach przestrzeń Urzędu Miasta. Na parterze zlokalizowano przestrzeń typu open-space (z możliwością dowolnej organizacji otwartej powierzchni), służąca klientom do załatwiania spraw urzędowych, zaś na drugim piętrze znajduje się biuro burmistrza, pokój sekretarza oraz skarbnika miasta. Również na drugiej kondygnacji, ale w części centralnej, mieści się biuro Rady Miasta oraz sala obrad. Na pierwszym zaś piętrze tej części znajduje się dodatkowa przestrzeń biurowa, służąca także jako strefa rozmów z interesantami. Na dachu (4. kondygnacji) została umiejscowiona mała gastronomia dostępna zarówno dla pracowników obiektu, jak i jego czasowych użytkowników.

W części południowej, na parterze zlokalizowano Urząd Stanu Cywilnego wraz z salą ślubów mogącą pomieścić ok. 80 osób. Piętro wyżej znajduje się salka dla dzieci, mająca w godzinach pracy urzędu funkcjonować jako świetlica, zaś w godzinach popołudniowych jako przestrzeń zajęć dodatkowych, oraz sala dla mieszkańców, w której mieszkańcy będą mogli organizować różnego rodzaju spotkania czy małe wydarzenia. Na drugim piętrze ma swoją siedzibę biuro redakcji lokalnej gazety, lokalnego stowarzyszenia mieszkańców oraz biuro bezpłatnych porad prawnych dla mieszkańców.

Dzięki takiemu układowi funkcjonalno-przestrzennemu, ratusz może być użytkowany przez mieszkańców również po zakończeniu pracy przez urząd, a więc po zamknięciu części administracyjnej.

Forma architektoniczna

Klarowna i wyrazista forma ratusza wyróżnia się w otoczeniu, uspokaja pstrokaciznę elewacji bloków, dając wrażenie dociążenia przestrzeni. Bryła ma formę ściętego z dwóch stron prostopadłościanu, podzielonego na trzy elementy, między którymi można się swobodnie przemieszczać poprzez szklane łączniki na poziomach. Dodatkowo przestrzeń między tymi częściami obudowano szklanymi ścianami, tworząc dzięki temu jedną, dużą powierzchnię holu głównego na parterze. Wysokość budynku w najniższym miejscu jest równa wysokości istniejącej obok zabudowy i wzrasta w kierunku północnym.

Plac miejski, który również stanowi przedmiot projektu, został ukształtowany w ten sposób, by nawiązywał swoją formą do budynku ratusza. Ścięcia zastosowane w bryle, znajdują swoje odzwierciedlenie, jakby materialne echo, w nachyleniach i spadkach płyty placu.

Nawiązując przestrzennie do sąsiadujących obiektów, z których większość posiada podcienie, oraz by podkreślić wysoką rangę roli, jaką pełni ratusz, całą bryłę części centralnej podcięto w taki sposób, że kondygnacje druga i trzecia są nadwieszone kilka metrów nad powierzchnią terenu i wysunięte poza obrys parteru.

Projektowany budynek posiada elewację ceramiczną ceglaną, co stanowi wyraźne nawiązanie do wielu zabytkowych, charakterystycznych dla Lubonia obiektów, takich jak chociażby dawne zakłady przemysłowe czy kolonia domów mieszkalnych zrealizowanych według projektu wrocławskiego architekta Hansa Poeltziga. Kwadratowe okna o różnych wielkościach są ułożone w sposób nieuporządkowany, co stanowi niebanalną, zdecydowanie kontrastującą odpowiedź na uporządkowany, powtarzalny układ otworów okiennych zabudowy sąsiadującej.

Nie podlega wątpliwości, że plan utworzenia nowego centrum w mieście, które już posiada historycznie ukształtowaną tkankę urbanistyczną ze specyficznym dla siebie charakterem, jest przedsięwzięciem bezprecedensowym. Z założenia bowiem centrum jest obszarem pierwotnym w rozwoju miasta. Poza tym, kreowanie takiej przestrzeni wymaga ogromnego nakładu czasu, energii i pracy. Czymże jednak jest miasto bez swojego centrum? Bezwładnym zlepkiem osiedli, zespołem budynków, splotem ulic i zbiorowiskiem ludzi, których więcej dzieli, niż łączy. Miasto pozbawione jednoczącej przestrzeni jest strukturą niespójną i niezrozumiałą. Istotą miasta są jego mieszkańcy, a naturą człowieka jest życie w społeczności. Należy więc podejmować próby, mając nadzieję, że ostatecznie zrealizowany projekt zaoferuje przestrzeń, w której mieszkańcy się odnajdą, zaakceptują i z własnej woli będą chcieli w życiu danego centrum uczestniczyć.

M.M.

NCL ratusz